De al bijna anderhalf jaar durende oorlog in Oekraïne en de impasse tussen het Westen en Rusland over de sancties dragen niet bij aan de normalisering van de Europese markt, die kampt met een tekort aan brandstof en aardolieproducten. Tegelijkertijd wordt de markt voor olieproducten indirect beïnvloed door de focus op het beperken van de olieproductie van de landen die deelnemen aan de OPEC+ overeenkomst.

In de nieuwe omstandigheden krijgt Azerbeidzjan niet alleen meer inkomsten uit de olie- en gasexport, maar ook extra bonussen ten koste van een grotere aanvoer van brandstof en geraffineerde producten in het buitenland. Zo is de totale export van aardolieproducten in januari-mei van dit jaar bijna verdubbeld, terwijl de leveringen aan de EU-markt aanzienlijk zijn toegenomen.

Complexe processen op de olie- en gasmarkt hebben een directe invloed op de wereldhandel in olieproducten en brandstof. De groei van de commerciële reserves van vloeibare koolwaterstoffen in de VS, de recessie in de EU en de overbelasting van olieterminals in India, China en enkele andere landen in Zuidoost-Azië, waar sinds het begin van het jaar Russische olie met korting werd verkocht, zorgden voor een daling van de vraag naar ruwe koolwaterstoffen. Dit resulteerde in een hoge volatiliteit van de olieprijzen en, als gevolg daarvan, overeenkomstige schommelingen op de brandstofmarkt en in andere segmenten van de olieraffinage.

Om de oliemarkt te stabiliseren, namen de OPEC+ landen tijdens hun vergadering in april van dit jaar een besluit over een vrijwillige, gecoördineerde vermindering van de olieproductie met 1,66 miljoen vaten per dag (bpd) in de periode van mei tot december 2023. Begin juni besloten de kartelleden en vertegenwoordigers van andere landen binnen de OPEC+ overeenkomst in Wenen om de olieproductiequota voor 2024 met nog eens 1,4 miljoen vaten per dag te verlagen.

De stappen van OPEC+ hebben tot op zekere hoogte geholpen om de stabiliteit en het evenwicht op de oliemarkten te versterken, maar tot nu toe is dit effect niet volledig in lijn met de verwachtingen – de olieprijzen zijn in de eerste helft van juni slechts licht gestegen. Bovendien daalden de wereldolieprijzen op dinsdag 20 juni licht: de prijs van augustusfutures van Brent daalde tot 75,94 dollar per vat, terwijl die van de Noord-Amerikaanse WTI daalde tot 71,16 dollar.

De expertgemeenschap voorspelt een stijging van de olieprijzen pas vanaf de tweede helft van dit jaar, rekening houdend met veranderingen in de vraag op de markten van de VS en de EU. Een andere groeimotor is China, dat een van de grootste verbruikers en importeurs van olie is. De verwachtingen van investeerders sluiten nauw aan bij het economische herstel in het Hemelse Rijk. Dit vooruitzicht blijkt uit het besluit van de People’s Bank of China van een dag eerder (voor het eerst sinds augustus 2022) om de prime rate voor eenjarige leningen aan eersteklas leners (LPR, loan prime rate) te verlagen naar 3,55%. De Chinese financiële toezichthouder gaf dus een signaal om de economie van het land te ondersteunen, wat onvermijdelijk van invloed zal zijn op de groei van de vraag naar koolwaterstoffen.

Tot nu toe is er in de eerste helft van dit jaar nog steeds sprake van een hoge volatiliteit van de olieprijzen. Desondanks blijft de vraag naar olieproducten en brandstof relatief hoog op verschillende markten. We hebben het in het bijzonder over de Europese Unie die ernstige problemen had met het evenwicht tussen vraag en aanbod na het embargo op Russische olieproducten dat op 5 februari 2023 van kracht werd.

Tot voor kort waren Russische olieproducten goed voor ongeveer 40% van de totale consumptie van olieproducten en ongeveer een kwart van de brandstofmarkt in Europa. Ter vergelijking: vorig jaar werd hier ongeveer 142 miljoen ton van dergelijke producten geleverd. Nu ze geen Russische brandstof en aardolieproducten meer krijgen, proberen de EU-landen het tekort te compenseren door ze in te kopen in India, de Perzische Golflanden, Zuid-Amerika en de Verenigde Staten, maar gezien de te lange verzendafstand en andere overheadkosten is het importeren van deze producten aanzienlijk duurder.

Hoe dan ook is de vraag naar aardolieproducten op de energiearme Europese markt nog steeds hoog, wat veel producerende landen aanmoedigt om hun leveringen van brandstof en andere geraffineerde producten aan de EU op te voeren. Azerbeidzjan profiteert van deze mondiale processen.

Volgens het Staatscomité voor douanezaken exporteerde het land in januari-mei van dit jaar meer dan 479.451 duizend ton olieproducten met een waarde van meer dan 284.470 miljoen dollar. De waarde van olieproducten die in de verslagperiode naar buitenlandse markten zijn verzonden, is bijna verdubbeld en het volume is met 95,5% gestegen. Azerbeidzjan exporteert voornamelijk dieselbrandstof, kerosine voor straalvliegtuigen, pyrolysehars, petroleumcoke en andere producten. In het eerste derde deel van het jaar exporteerde Azerbeidzjan 77 038 ton petroleumcoke voor een bedrag van 49 786 miljoen dollar naar China.

Dit is een zeer positieve trend, aangezien in de voorgaande periode het exportvolume en de nomenclatuur van binnenlandse olieproducten die in het buitenland werden verkocht licht daalden. Vorig jaar was er met name een daling van 18,8% in de export van olieproducten (er werd voor een totaalbedrag van 527,3 miljoen dollar aan verwerkte producten geëxporteerd naar buitenlandse markten), wat vooral gevolgen had voor de productie van nafta, dieselbrandstof en smeeroliën, evenals stookolie voor ovens, bitumen en petroleumcoke.

De reden voor de daling van de raffinage vorig jaar was puur technisch, vanwege geplande onderhoudswerkzaamheden van 4 april tot 27 mei in de Baku Heydar Aliyev Oil Refinery (BHAOR). Het had ook gevolgen voor de activiteiten van de technologisch onderling afhankelijke petrochemische bedrijven van Azərikimya, onderdeel van de Staatsoliemaatschappij van Azerbeidzjan (SOCAR).

Het is opmerkelijk dat de republiek dit jaar ook de export van aardolieproducten naar de Europese markt, waar voornamelijk ruwe olie en gas worden geleverd, merkbaar heeft verhoogd. Dus, volgens de statistische afdeling van Eurostat vorig jaar de EU-landen steeg de invoer van aardolieproducten uit Azerbeidzjan met 34,5% – tot ongeveer 17,6 duizend ton. En in 2023, zijn deze cijfers meerdere malen verhoogd, het bereiken van alleen in januari-april 34.061 ton, en er was een significante stijging tijdens de verslagperiode in monetaire termen: de waarde van de levering bedroeg 21.964 miljoen euro.

Tot nu toe worden olieproducten voornamelijk geleverd aan Griekenland, Cyprus, Bulgarije, Nederland en in onbeduidende hoeveelheden aan andere Europese landen. In vergelijking met olie- en gasleveringen ter waarde van vele miljarden euro’s lijkt de export van Azerbeidzjaanse olieproducten natuurlijk onbeduidend, maar waar het hier om gaat is de algemene trend, de bereidheid van EU-landen om geraffineerde olieproducten uit ons land te kopen.

De recente onderhandelingen tussen SOCAR en PKN Orlen (Polen) getuigen van de aanwezigheid van een dergelijke vraag. Naast de vooruitzichten voor de olie-export werden tijdens de onderhandelingen ook potentiële mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van olieproducten en leveringen van vloeibaar petroleumgas (LPG) besproken.

De exportmarkten voor binnenlandse olieproducten zullen verder groeien nadat SOCAR in de BHAOR-faciliteiten in het eerste kwartaal van 2024 zal beginnen met de productie van benzine voor auto’s volgens de Euro-5 milieunormen. Eerder had SOCAR gepland om in 2023 te beginnen met de productie van Euro-5-benzine, maar de moderniserings- en reconstructiewerkzaamheden zijn nog steeds aan de gang in de raffinaderij.

Het grootschalige moderniserings- en wederopbouwproject dat de afgelopen jaren is uitgevoerd, nadert zijn voltooiing: ongeveer rond de jaarwisseling van 2024-2025 is SOCAR van plan om belangrijke werkzaamheden aan de raffinaderij te voltooien, waardoor de jaarlijkse capaciteit van de raffinaderij zal toenemen van 6,5 tot 7,5 miljoen ton en de levensduur zal worden verlengd tot 2040.

Na voltooiing van de werkzaamheden is de raffinaderij in staat om alle oliesoorten van de landen in de Kaspische regio te verwerken en 2 miljoen ton benzine per jaar te produceren in plaats van de huidige 1,2 miljoen ton, 2,9 miljoen ton diesel in plaats van de huidige 1,9 miljoen ton, 1 miljoen ton reactiemotorbrandstof in plaats van de huidige 600 duizend ton, 390 duizend ton petrochemicaliën in plaats van de huidige 112 duizend ton.

Tegelijkertijd zal de verbetering van de eigenschappen van de brandstof die in Azerbeidzjan wordt geproduceerd het probleem van de importsubstitutie oplossen, waardoor het land geen benzine met een hoog octaangehalte en dieselbrandstof van hoge kwaliteit meer hoeft in te voeren. Bovendien zal de modernisering van BHAOR bijdragen aan de meervoudige uitbreiding van de geografie van Azerbeidzjaanse export van brandstof en aardolieproducten, waaronder naar de veeleisende Europese markt.

Referentie: Khazar Akhundov voor Caliber.az