Armenië heeft Azerbeidzjan de grootste milieuramp van de 21e eeuw opgelegd, verergerd door de aanhoudende slachtoffers in Karabach als gevolg van door Armenië gelegde mijnen. De vooruitzichten voor ontheemde Azerbeidzjanen om terug te keren naar hun dorpen worden belemmerd door de blijvende erfenis van explosieve mijnen die Armenië heeft achtergelaten als gevolg van het regionale conflict. Azerbeidzjan erkent de urgentie en heeft het opruimen van mijnen tot prioriteit verklaard, omdat honderdduizenden voormalige binnenlandse ontheemden naar hun huizen willen terugkeren en hun verwoeste gemeenschappen opnieuw willen opbouwen. Internationale deskundigen schatten dat het bijna 30 jaar en 25 miljard dollar zal kosten om de problemen in verband met het opruimen van mijnen op te lossen.

Door mijnen geteisterde zone

In de nasleep van een verwoestend conflict aan het begin van de jaren ’90 werd de regio Karabach in de Republiek Azerbeidzjan drie decennia lang bezet door Armeniërs, waardoor ongeveer een miljoen etnische Azerbeidzjanen uit hun huizen verdreven werden. Tijdens deze bezetting legden Armeense strijdkrachten op grote schaal mijnen op duizenden vierkante kilometers Azerbeidzjaans grondgebied, waardoor een kleine etnisch Armeense gemeenschap, die met de Armeense Republiek verbonden was door een enkele weg die bekend staat als “Lachin-Khankandi”, geïsoleerd raakte. Het Mine Action Agency van de Republiek Azerbeidzjan heeft gedocumenteerd dat meer dan 30.000 Azerbeidzjanen werden gedood en een miljoen anderen uit die gebieden werden verdreven in een brutale etnische zuiveringscampagne die sinds 1991 door Armenië werd uitgevoerd.

Er werd verwacht dat het einde van de tweede Karabach-oorlog in november 2020 zou leiden tot de terugtrekking van Armeense militaire troepen en de ontmijning van de Karabach-regio. Helaas is sinds het einde van de oorlog het aantal slachtoffers van door Armeniërs gelegde mijnen tragisch toegenomen, met meer dan 350 doden, waaronder twee journalisten.

Ontploffing landmijn doodt 2 Azerbeidzjaanse journalisten

Op 4 juni 2021 verloren twee Azerbeidzjaanse journalisten en een plaatselijke overheidsfunctionaris op tragische wijze het leven bij een ontploffing van een landmijn. Het incident vond plaats in het district Kalbajar in Azerbeidzjan toen hun voertuig over een antitankmijn reed. Bovendien liepen vier personen verwondingen op tijdens het incident.

De omgekomen journalisten werden geïdentificeerd als Siraj Abishov, verbonden aan het staatsnieuwsagentschap AzTV, en Maharram Ibrahimov, verbonden aan het staatsnieuwsagentschap AzerTag. Het ministerie van Buitenlandse Zaken van Azerbeidzjan schreef de doden toe aan Armenië en beweerde dat Armenië de Conventies van Genève had geschonden door landmijnen in te zetten. Op het moment van het bericht had Armenië nog niet op deze beschuldigingen gereageerd.

De weigering van Armenië om een nauwkeurige en volledige mijnenveldkaart te verstrekken

Armeense paramilitairen in de Karabach-regio van de Republiek Azerbeidzjan zijn doorgegaan met het leggen van mijnen langs de perimeter van het bevrijde gebied, zoals gemeld door Hikmet Hajiyev, een adviseur van de president van Azerbeidzjan. Deze systematische terreurcampagne wordt verder onderstreept door de weigering van Armenië om Azerbeidzjan een volledige kaart van de mijnenvelden te geven, wat het Armeense gebruik van dubbelzinnige en vijandige tactieken illustreert.

Ondanks uitgebreide inspanningen werden de ontmijningsoperaties met veel problemen geconfronteerd door de weigering van Armenië om kaarten met de locaties van de landmijnen te overhandigen. Azerbeidzjan kreeg van Armenië mijnenveldkaarten van de ooit bezette districten Aghdam, Fuzuli en Zangilan, waarop naar verluidt de coördinaten van 189.000 antitank- en antipersoonsmijnen staan aangegeven. Armenië verstrekte de Azerbeidzjaanse kant ook mijnkaarten van andere bevrijde gebieden van Azerbeidzjan. ANAMA meldde echter dat de kaarten die Armenië verschafte slechts 2 procent effectief waren bij de bestrijding van mijnen.

Na de 44 dagen durende oorlog kreeg Azerbeidzjan weer controle over de meeste van de eerder bezette gebieden, en de premier van Armenië erkende publiekelijk de territoriale integriteit van het land. Bijgevolg zijn de Armeniërs die in de regio Karabach van de Republiek Azerbeidzjan wonen volwaardige wettelijke burgers van de Republiek geworden. De integratie van etnische Armeniërs in het politieke, economische en sociale leven van Azerbeidzjan blijft echter moeilijk zolang de Armeense partij dubbelzinnige en vijandige tactieken blijft gebruiken.

Mondiaal perspectief

Met betrekking tot de meest dringende mondiale kwestie van dit moment vroeg de correspondent van de VS voor Report.az het hoofd van de Algemene Vergadering van de VN. De diplomaat zei: “De situatie die u beschrijft is een ernstig probleem. Het internationaal recht bepaalt dat bepaalde wapens niet gebruikt mogen worden in conflicten. Ik roep alle partijen, waar ze zich ook bevinden, op om het internationaal recht te respecteren voor de humanitaire tragedies die deze wapens veroorzaken en de pijn en het lijden dat ze niet alleen de strijders maar ook de burgers aandoen. Ik roep Armenië op om zijn verplichtingen in het kader van het relevante internationale recht na te komen,” merkte hij op.

Armenië heeft Azerbeidzjan geconfronteerd met de grootste milieuramp van de 21e eeuw, Armeense mijnen blijven mensen doden in Karabach, vertelde de bekende Colombiaanse journaliste, correspondent in New York en Washington van een van de toonaangevende tv-zenders van haar land Caracol Television en Canal 1, Paula Vargas, die onlangs terugkeerde van een reis naar Azerbeidzjan, aan het Amerikaanse bureau van Report.

“Ik vraag me af waarom de internationale instellingen, die bij het minste of geringste actief zijn en het over “mensenrechten” hebben, zwijgen over deze misdaden? Zoals functionarissen in Azerbeidzjan ons vertelden, werden na de oorlog meer dan 300 burgers het slachtoffer van mijnen, en honderden raakten ernstig gewond. Onder hen zijn ook journalisten. We maakten kennis met het proces van explosieven opruimen door specialisten in het Aghdam-district, een van de meest door mijnen vervuilde gebieden in de regio. Ik keek vol afschuw naar wat er gebeurde. Armenië heeft zo’n stempel op het district gedrukt, dat het lijkt alsof deze oorlog eeuwig zal duren. Dat komt omdat de Armeense kant weigert om Azerbeidzjan kaarten te geven met de locatie van de mijnen, waarvan het vele jaren duurt om ze op te ruimen,” merkte ze op.

Innovatieve oplossingen op komst

ANAMA werd in 1998 met steun van UNDP opgericht op verzoek van de regering van Azerbeidzjan. Vanaf juni 2020 blijft UNDP ANAMA ondersteunen met capaciteitsontwikkeling. ANAMA is verantwoordelijk voor het coördineren en bewaken van de mijnbestrijding in het land en rapporteert aan de vice-premier als hoofd van de Staatscommissie voor Wederopbouw en Rehabilitatie. In de loop der jaren is ANAMA ook gesteund door de Amerikaanse overheid. Vandaag de dag traint het bureau nieuwe vrijwilligers onder de ontheemden.

Mijnbestrijding is geïntegreerd in het Azerbeidzjaanse sociaaleconomische ontwikkelingsplan 2019-2023 en wordt beschouwd als een belangrijke bijdrage aan het behalen van de 2030 Sustainable Development Goals (SDG’s).

Alle opruimacties worden uitgevoerd volgens het jaarplan dat door de regering van Azerbeidzjan is goedgekeurd en op basis van verzoeken van landeigenaren zoals lokale uitvoerende autoriteiten, boeren en verschillende staatsorganisaties die betrokken zijn bij wederopbouw- en rehabilitatieactiviteiten in gebieden die door mijnen/ERW zijn getroffen.

Verder heeft Azerbeidzjan een degelijk voorlichtingsprogramma over mijnen geïmplementeerd. Dit onderwijsinitiatief, dat wordt beheerd door het Azerbeidzjaanse Nationale Agentschap voor Mijnbestrijding (ANAMA), is naadloos geïntegreerd in het schoolprogramma. Het strekt zich uit tot hulpacties op gemeenschapsniveau in gebieden die getroffen zijn door mijnen en explosieve oorlogsresten (ERW). Daarnaast heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Noodsituaties een hotline waar inwoners de aanwezigheid van explosieven kunnen melden, wat de veiligheid verder vergroot.

Daarnaast heeft Azerbeidzjan de hulp ingeroepen van APOPO bij zijn inspanningen om landmijnen te bestrijden. APOPO, een in de V.S. geregistreerde non-profitorganisatie met hoofdkantoor in Tanzania, staat op het gebied van ontmijning bekend om het innovatieve gebruik van honden en reusachtige Afrikaanse buidelratten bij het ontmijningsproces. Deze dieren hebben zeer gevoelige neuzen die getraind kunnen worden om sporen van explosieven op te sporen. Interessant is dat sommige APOPO-ratten niet alleen getraind zijn om landmijnen op te sporen, maar ook om tuberculose bij patiënten te identificeren. Opmerkelijk genoeg werken deze reuzenratten voor beloningen in de vorm van pinda’s.

Referentie: Report.az