De Azerbeidzjaanse controle over de Lachin-weg begint zijn officiële contouren te krijgen

De langverwachte installatie van een grenscontrolepost van Azerbeidzjan bij de ingang van de weg Lachin-Khankandi op 23 april was van groot belang, uitstekend getimed, vrijwel vlekkeloos onderbouwd en prijzenswaardig goed uitgevoerd. De actie zelf was voorspelbaar. Dat was de reactie die het uitlokte bij diverse belanghebbenden ook grotendeels. Wat niet te betwisten valt, is dat de stap onherroepelijk is en dat de feiten ter plaatse onomkeerbaar zijn veranderd.

De gevolgen van de tweede Karabach-oorlog hebben uiteindelijk de dynamiek tussen Bakoe en Jerevan ingrijpend veranderd, waardoor de balans stevig in het voordeel van Bakoe is doorgeslagen, maar de instelling van een Azerbeidzjaanse controle aan de ingang van de enige weg die Armenië verbindt met het grondgebied dat tijdelijk onder controle staat van het Russische contingent voor vredeshandhaving in Karabach, heeft een kritische intensivering teweeggebracht, die de logica van het proces na 2020 voldoende kracht geeft om de vredesreis tot een goed einde te brengen. Er komt nog meer en de ontwikkeling van 23 april is een voorbeeld van hoe en in welke vorm de toekomst zich zal manifesteren.

Opbouw: Het soevereine recht van Azerbeidzjan en artikel 6 met elkaar verbonden

Bakoe heeft zich lang op deze beslissende stap voorbereid en zorgvuldig een argument opgebouwd dat op twee met elkaar verweven pijlers berust. Ten eerste heeft Azerbeidzjan onwrikbaar vastgehouden aan het standpunt dat het op grond van het internationaal recht het soevereine recht heeft een controlepost te installeren aan het begin van de weg Lachin-Khankandi, en dat geen enkele bepaling van de trilaterale verklaring van 10 november 2020 zich tegen een dergelijke stap kan of wil verzetten.

In de tweede plaats heeft Bakoe in zijn redenering zijn soevereine rechten gekoppeld aan artikel 6 van diezelfde verklaring, met het overtuigende argument dat, aangezien het de plicht heeft “het veilige verkeer van burgers, voertuigen en goederen in beide richtingen langs de Lachin-corridor te waarborgen”, een grenscontrolepost verplicht is om aan die verplichting te voldoen. Met een reeks voorbeelden die wijzen op het illegale gebruik van de Lachin-route door Armenië, als gevolg van de moedwillige bijziendheid van de Russische vredeshandhavers, in strijd met zijn humanitaire regime, had Bakoe ook de opbouw van een kritische massa bewijsmateriaal in gang gezet, die de onverbiddelijkheid van een nieuw controle-element inhoudt.

Toen president Aliyev in februari 2023 de bilaterale installatie aanbood van een controlepost aan het deel van de voorwaardelijke interstatelijke grens dat overeenkomt met het beginpunt van de weg Lachin-Khankandi, weigerde Armenië en wees Rusland er snel op dat een dergelijke maatregel noch in de tripartiete verklaring van 10 november 2020, noch later in de door het Kremlin bemiddelde trilaterale formatie was besproken.