De bevrijding van de door Armenië bezette gebieden van Azerbeidzjan in 2020 was een gedenkwaardig moment voor de Azerbeidzjanen, in het bijzonder voor meer dan 700.000 binnenlandse ontheemden die begin jaren negentig uit hun thuisland waren verdreven. Als gevolg hiervan kreeg de inheemse bevolking van Karabach na drie decennia de kans om terug te keren naar haar thuisland, zij het met nieuwe uitdagingen die het proces overschaduwden.

Armeense strijdkrachten plantten miljoenen landmijnen en explosieve overblijfselen in de door oorlog verscheurde regio Karabach tijdens de lange bezettingsperiode. De voormalige bezette gebieden maken Azerbeidzjan tot een van de meest vervuilde landen ter wereld met landmijnen en explosieve oorlogsresten.

Volgens de officiële gegevens van de Azerbeidzjaanse autoriteiten in de naoorlogse periode heeft Armenië tijdens de bezetting meer dan 1,5 miljoen mijnen in ons land gelegd. Sinds het einde van de Tweede Karabachoorlog zijn 302 Azerbeidzjaanse burgers het slachtoffer geworden van mijnexplosies, van wie er 57 zijn omgekomen en 245 ernstig gewond zijn geraakt. Sinds het begin van de militaire agressie van Armenië tegen Azerbeidzjan zijn bijna 3400 van onze medeburgers het slachtoffer geworden van mijnen, waarbij 587 het leven verloren. 358 slachtoffers waren kinderen en 30 vrouwen.

Als belangrijkste voorwaarde voor de vrede met Armenië eiste Bakoe dat Jerevan alle kaarten van de landmijnen in Karabach zou overhandigen om het ontmijningsproces te vergemakkelijken. In deze geest verkreeg Azerbeidzjan in 2022 van Armenië de mijnenveldkaarten van de ooit bezette districten Aghdam, Fuzuli en Zangilan, waarop de coördinaten stonden van in totaal 189.000 antitank- en antipersoonsmijnen. Armenië verstrekte de Azerbeidzjaanse partij ook mijnenkaarten van andere bevrijde gebieden van Azerbeidzjan.

Ondanks de onwetendheid van Armenië heeft Azerbeidzjan grootschalige ontwikkelingswerkzaamheden in bevrijde gebieden opgestart om te zorgen voor een vrijwillige, veilige en waardige terugkeer van onze medeburgers die uit hun huizen zijn verdreven. Bovendien heeft het officiële Bakoe sinds het einde van de oorlog in 2020 wanhopig campagne gevoerd om mensen bewust te maken van de dreiging van landmijnen en de wereldgemeenschap aangespoord om solidariteit te tonen.

Als gevolg hiervan hebben talloze buitenlandse donoren zoals de Verenigde Naties en buitenlandse landen, waaronder Türkiye, het Verenigd Koninkrijk, de VS, Frankrijk en Rusland, Azerbeidzjan hulp geboden voor ontmijningsacties. Zo is het Verenigd Koninkrijk sinds de activering van de ontmijningscampagne de grootste buitenlandse donor geworden voor de ontmijningsoperaties in de regio Karabach van Azerbeidzjan.

Vanaf begin februari 2023 hebben het Azerbeidzjaanse Nationale Agentschap voor Mijnbestrijding (ANAMA) en het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) gewerkt om de bevrijde gebieden te ontdoen van mijnen en andere explosieve wapens, in totaal 64.000 hectare. In 2022 heeft ANAMA 8.780 antipersoonsmijnen en 4.133 antitank landmijnen onschadelijk gemaakt, evenals 14.950 niet-geëxplodeerde explosieven in de bevrijde regio Karabach.

De Britse regering leverde ook een Aardvarken mijnenveger aan de ANAMA, de belangrijkste uitvoerder en coördinator van ontmijningsoperaties in het land. De Britse ontmijningsapparatuur en een senior technicus van de Aardvark Group Company werden voornamelijk ingezet op het grondgebied van de internationale luchthaven van Fuzuli. Het doel van het hulpproject was om het grondgebied van de luchthaven snel vrij te maken van landmijnen en ervoor te zorgen dat het ANAMA-personeel volledig was opgeleid en gecertificeerd om de Aardvark mijnenveger te bedienen.

Türkiye, de belangrijkste strategische bondgenoot van Azerbeidzjan, heeft in 2022 meer dan twintig eenheden MEMATT mijnopruimingsapparatuur naar Karabach gestuurd, samen met drie Bozena-4 en twee Bozena-5 mijnenvegers van Slowaakse makelij en één MV-4 mijnopruimingsmachine voor speciale doeleinden van Kroatische makelij. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in 2021 500 miljoen dollar en nog eens 2 miljoen dollar uitgetrokken voor de ontmijningsactie in de zuidelijke Kaukasus om de regionale veiligheid te bevorderen en de menselijke veiligheid te versterken.

Desondanks lopen Azerbeidzjaanse burgers die in het voormalige oorlogsgebied wonen bijna elke maand dodelijke verwondingen op door explosies van onontdekte landmijnen. Zo stierven in april, mei en juni 2023 verschillende burgers, meestal werknemers van verschillende bedrijven in Karabach, als gevolg van de explosie.

Hoewel er drie jaar zijn verstreken sinds de tweede Karabach-oorlog, staat Azerbeidzjan nog steeds voor de dodelijke uitdaging van het plaatsen van landmijnen. Er wordt geschat dat het in totaal tien jaar en een aanzienlijke hoeveelheid geld zal kosten om alle landmijnen in de regio op te ruimen.

Jarenlang lijkt Azerbeidzjan de uitdaging te hebben onderschat waarmee het bij het herwinnen van de verloren gebieden zou worden geconfronteerd. Daarom erkent de regering nu dat het opruimen van de landmijnen de massale terugkeer van voormalige vluchtelingen naar Karabach zou kunnen vertragen. Desondanks is Bakoe van plan om het mijnopruimingsproces snel af te ronden om het soepele verloop van zijn vlaggenschipstrategie “grote terugkeer” te waarborgen.

Referentie: Fuad Shahbazov voor Caliber.az