Tijdens de impasse in het vredesproces tussen Azerbeidzjan en Armenië kregen sommige niet-regionale belanghebbenden, namelijk de Europese Unie en de Verenigde Staten, felle kritiek van Azerbeidzjan vanwege hun assertieve pogingen om het proces te monopoliseren en de belangen van regionale staten te ondermijnen.

Hoewel de EU een toeschouwer werd tijdens de Tweede Karabachoorlog in 2020 en de gebeurtenissen in september in 2023, probeert zij nu de leidende rol in het proces te behouden. De verklaringen en acties van sommige EU-lidstaten, waaronder de beschuldigingen van de EU-buitenlandchef Josep Borrel aan het adres van Azerbeidzjan, hebben de ontevredenheid in Bakoe echter aangewakkerd en een reactie uitgelokt.

In het officiële commentaar van het Azerbeidzjaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken van 27 juli staat bijvoorbeeld dat de “gepresenteerde benadering van de situatie in de regio door de Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrel in zijn verklaring van 26 juli, gebaseerd op de propaganda en politieke manipulaties verspreid door Armenië, betreurenswaardig is”.

Desondanks kwamen de betrekkingen tussen de EU en Azerbeidzjan verder onder druk te staan nadat Bakoe de antiterroristische operatie in Karabach lanceerde om de territoriale integriteit volledig te herstellen en de separatistische regering in de regio te ontmantelen. De bereikte resultaten leidden tot de volgende ronde van anti-Azerbeidzjaanse campagnes in het Westen, waarbij Josep Borrel Azerbeidzjan opnieuw bedreigde met “de gevolgen van de etnische zuiveringscampagne” tegen de etnisch Armeense gemeenschap.

Azerbeidzjan is geïrriteerd over de onverschilligheid van zijn langetermijnpartner, de EU, ten opzichte van de gewapende agressie van Armenië tegen de soevereine gebieden van Azerbeidzjan gedurende meer dan 30 jaar, en ook over de weigering van de EU om het feit te veroordelen dat meer dan 1 miljoen Azerbeidzjanen in eigen land ontheemden en vluchtelingen zijn geworden en over het beleid van etnische zuivering.

In de tussenliggende dagen leken de betrekkingen tussen de EU en Azerbeidzjan dan ook tot een dieptepunt in tien jaar te zijn gedaald, waarbij Azerbeidzjan de EU beschuldigde van het aanzetten tot separatisme.

De recente acties van de EU vertroebelen de situatie en ondermijnen haar betrouwbare rol als bemiddelaar en partner. Bovendien is de situatie met de EU niet het enige problematische punt in het vredesproces tussen Bakoe en Jerevan.

Het huidige verhaal van Azerbeidzjan is dat het vredesproces tussen Bakoe en Jerevan geen buitenlandse bemiddeling nodig heeft, en dat de meest haalbare optie om tastbare resultaten te bereiken is om vast te houden aan het bilaterale onderhandelingsformaat.

De bilaterale formule zal Azerbeidzjan in staat stellen om een echte consensus met Armenië te bereiken op basis van de nationale belangen van beide partijen. De inmenging van derden in het proces brengt echter extra problemen met zich mee en roept extra vragen op.

Zo lokten de recente verklaringen van de topdiplomaat van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, James O’Bryan, over het vredesproces tussen Azerbeidzjan en Armenië harde opmerkingen uit Bakoe uit. Zo kondigden de Azerbeidzjaanse autoriteiten aan dat ze geen hooggeplaatste Amerikaanse bureaucraten in Bakoe zouden ontvangen en dat ze specifieke gezamenlijke projecten met de VS zouden annuleren.

Bovendien heeft Azerbeidzjan zich teruggetrokken uit de voor november geplande vredesbesprekingen met Armenië in Washington. Het ministerie van Buitenlandse Zaken van Azerbeidzjan beweert dat de Azerbeidzjaanse minister van Buitenlandse Zaken Jeyhun Bayramov de door de VS bemiddelde onderhandelingen met zijn Armeense ambtgenoot, Ararat Mirzoyan, niet zal bijwonen vanwege de “eenzijdige” opmerkingen van Assistant Secretary of State James O’Brien.

Daarnaast is de diplomatieke confrontatie met de VS verergerd door de recente aankondiging van Samantha Power, het hoofd van USAID, over de toewijzing van extra financiële hulp aan Armeense vluchtelingen die “met geweld uit Karabach worden gezuiverd”.

De aankondiging leidde onmiddellijk tot anti-Amerikaanse retoriek in Bakoe, aangezien de assistent van de Azerbeidzjaanse president, Hikmat Hajiyev, de uitspraken van Power veroordeelde. Volgens Hajiyev zweeg Samantha Power in alle talen over de genocide en wreedheden van Armenië tegen onschuldige Azerbeidzjaanse burgers.

Gezien de huidige ontwikkelingen is het waarschijnlijk dat de samenwerkingsverbanden tussen de VS en Azerbeidzjan en tussen de EU en Azerbeidzjan een tijdje op pauze zullen blijven staan, omdat het officiële Bakoe liever nog even wacht met assertieve diplomatie en de vredesbesprekingen.

In die zin heeft de inmenging van Rusland ook beperkingen, vooral aan Armeense kant, nu het zich tot het Westen wendt voor extra garanties. Toch is er geen optimisme dat Armenië binnenkort andere garanties zal krijgen.

Bijgevolg zal Azerbeidzjan’s opmars tegen het door de VS en de EU bevooroordeelde standpunt hun invloed op het vredesproces doen afnemen, wat de weg vrijmaakt voor intensievere vredesbesprekingen tussen Bakoe en Jerevan.

Referentie: Caliber.az