Mening van Robert M. Cutler; Referentie: Geopoliticalmonitor.com

De VN-Veiligheidsraad (UNSC) komt deze week bijeen na een maandenlange mediacampagne van de Armeense diaspora rond de kwestie van de Lachin-weg. De Lachin-weg is een integraal onderdeel van het grondgebied van Azerbeidzjan dat het grootste deel van Armenië verbindt met de nog steeds niet bezette regio van het voormalige Karabach. Het meest recente hoogtepunt van deze mediacampagne is de recente opinie van Luis Moreno Ocampo, de eerste aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC).

Ocampo’s opinie herhaalt beweringen die al maanden door de Armeense diaspora worden gepropageerd, dat Azerbeidzjan een genocide pleegt op de etnische Armeniërs in Karabach. Het is nogal verrassend dat hij verwijst naar de “president” van “Artsach”, de Armeense naam voor de zogenaamde “Republiek Nagorno-Karabach” die twintig jaar lang niet alleen de soevereiniteit over Karabach heeft opgeëist, maar ook over zeven niet-verwante administratieve regio’s van Azerbeidzjan.

Geen enkel land ter wereld, zelfs Armenië zelf niet, heeft de “Republiek Nagorno-Karabach” ooit erkend. Sinds het einde van de Tweede Karabach Oorlog in november 2020 heeft het officiële Yerevan, met Nikol Pashinyan als premier, meerdere publieke verklaringen afgelegd waarin de territoriale integriteit van Azerbeidzjan wordt erkend, ook over de hele regio Karabach. De VN-Veiligheidsraad heeft dertig jaar geleden een dergelijke erkenning gedaan door middel van vier resoluties die werden aangenomen toen de oorspronkelijke militaire vijandelijkheden nog aan de gang waren.

Begin juli van dit jaar verwierp het Internationaal Gerechtshof (ICJ) de Armeense bewering waarvan Ocampo’s Opinie uitgaat. Armenië had beweerd dat Azerbeidzjan het verkeer langs de weg belemmerde door militaire controleposten op te zetten. Dit was een verwijzing naar de uitoefening door Azerbeidzjan van zijn recht onder internationaal recht om een grenspost op te richten op de weg naar Lachin, niet ver van de plaats waar deze van Azerbeidzjan overgaat in Armenië. Volgens uitgebreid videomateriaal dat op sociale media is gepubliceerd, passeren etnische Armeniërs uit het onbezette gebied in Azerbeidzjan deze grenspost dagelijks zonder problemen.

Al meer dan twintig jaar is de doorgang over de Lachin-weg ongecontroleerd. Via deze weg hebben de strijdkrachten van de Republiek Armenië – het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2015 dat dit geen strijdkrachten van de zogenaamde “Republiek Nagorno-Karabach” waren – hun troepen, die het soevereine grondgebied van Azerbeidzjan bleven bezetten, versterkt en herbevoorraad. Hun aantal wordt nu geschat op ongeveer tienduizend. Uitgebreide satelliet- en drone-fotografie in het publieke domein stelt zonder twijfel vast dat het overbrengen van personeel en materieel door de Armeense kant doorging na het staken van de vijandelijkheden in november 2020.

De strijdkrachten van de Republiek Armenië hebben daar niet alleen hun troepen bevoorraad en oude militaire installaties versterkt, maar ook nieuwe gebouwd. Dit alles vond plaats onder het toeziend oog, en zelfs met de actieve medeplichtigheid, van de zogenaamde vredeshandhavers die daar door Rusland zijn ingezet in overeenstemming met de Trilaterale Verklaring van november 2020, waarover in Moskou was onderhandeld, die een einde maakte aan de militaire vijandelijkheden van de Tweede Karabachoorlog.

In zijn verwerping van het verzoekschrift over de Lachin-weg van de regering van Armenië in juni, merkte het ICJ inconsistenties op in de door Armenië ingediende stukken, concludeerde het dat er niets was veranderd op het terrein, en deed het geen nieuwe bevindingen. In het bijzonder kwam het niet tot de conclusie dat Azerbeidzjan zich niet aan zijn eigen eerdere bevel had gehouden of anderszins het internationaal recht had geschonden.

Het verdient herhaling dat Ocampo’s opinie de Armeense pretenties die het ICJ heeft verworpen als zijnde zonder feitelijke basis, als feiten behandelt. Ocampo ontvlamt de situatie door, zonder zelfs maar de pretentie te hebben enig bewijs aan te dragen, de intentie van genocide (wettelijk gedefinieerd als de “intentie om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep als zodanig geheel of gedeeltelijk te vernietigen”) van de kant van de regering van Azerbeidzjan aan te nemen. Ocampo’s gebrek aan ernst wordt onderstreept door ongefundeerde beweringen over de vermeende individuele strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de president van Azerbeidzjan persoonlijk.

Er zijn vier mogelijke uitkomsten voor een speciale zitting van de VN-Veiligheidsraad over deze kwestie. De eerste is de goedkeuring van een officiële resolutie, die kracht van internationaal recht zou hebben. Hiervoor zijn de positieve stemmen van negen van de vijftien huidige leden van de VN-Veiligheidsraad nodig, en de afwezigheid van een veto van één van de vijf permanente leden. De tweede is de goedkeuring van een verklaring met een “standpunt van de Raad”. Hiervoor is een unanieme consensus van de vijftien huidige leden nodig en deze is niet bindend volgens het internationaal recht. De derde is een unilaterale verklaring van het voorzitterschap van de Raad, deze maand bezet door de Verenigde Staten. De vierde is het uitblijven van enige inhoudelijke actie. De laatste optie zou de meest constructieve zijn. Elk van de andere drie bedreigt het proces. Laten we ze achtereenvolgens bekijken.

Een resolutie is een formele uitdrukking van de mening of wil van de VN-Veiligheidsraad. Om een resolutie aan te nemen, is een positieve stem nodig van ten minste negen van de 15 leden, waaronder de instemmende stemmen van alle vijf permanente leden (tenzij één of meer van hen zich van stemming onthouden of afwezig zijn). Dit lijkt onwaarschijnlijk, omdat Azerbeidzjan een zeer gerespecteerde voormalige voorzitter van de Niet-Gebonden Beweging (NAM) is, en er op dit moment genoeg NAM-leden in de VN-Veiligheidsraad zitten om de negen stemmen die nodig zijn voor een resolutie te weigeren.
Een motie van de Raad is een minder formele en niet-bindende uitdrukking van de mening van de VN-Veiligheidsraad, maar vereist wel unanieme instemming. Het is niet zeker dat elk NAM-lid van de Raad zou afzien van bezwaar. Dit hangt af van de machtspolitieke dynamiek tussen elk van hen afzonderlijk en elk van de permanente leden.
Een unilaterale verklaring wordt afgelegd door de voorzitter van de VN-Veiligheidsraad en betekent dat het land dat voorzitter is, een standpunt inneemt zonder de volledige steun van alle leden van de VN-Veiligheidsraad. In augustus zijn de Verenigde Staten voorzitter van de Veiligheidsraad. Het zou vreemd zijn voor de VS om een dergelijke verklaring af te leggen, omdat minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zoveel moeite en persoonlijk prestige heeft gestoken in de echte diplomatieke successen die tot nu toe zijn behaald.
Maar de Amerikaanse missie bij de Verenigde Naties in New York is soms iets van een “onafhankelijke operator” in de Amerikaanse diplomatie geweest, sinds president John F. Kennedy Adlai Stevenson daar de permanente vertegenwoordiger van het land (de technische naam voor het hoofd van de missie bij een internationale organisatie) maakte en hem bij wijze van uitzondering een kabinetsrang gaf. Of de Permanente Vertegenwoordiger van de VS – die gewoonlijk de “rang” van ambassadeur binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft – al dan niet een kabinetsrang heeft, hangt af van de beslissing van de president. De meeste, maar niet alle presidenten van de Democratische Partij hebben Kennedy gevolgd.

De huidige permanente vertegenwoordiger van de V.S., Linda Thomas-Greenfield, heeft wel een kabinetsrang. Dit betekent dat zij waarschijnlijk niet hoeft te rapporteren aan het Bureau of International Organization Affairs van het State Department. Dat betekent dat haar relatie met Blinken, en de relatie van haar missie met zijn vredesinspanningen, niet ondergeschikt is.

Dat verhoogt dan weer de mogelijkheid dat haar missie tegen deze inspanningen ingaat. Wat dit onthult is dat de Armeense diaspora, die de aanzet heeft gegeven tot de maandenlange campagne die nu zijn hoogtepunt bereikt in New York, de Permanente Missie van de VS bij de Verenigde Naties probeert te gebruiken om het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Staatssecretaris persoonlijk te omzeilen. Een vergelijking van eerdere openbare verklaringen van verschillende leden van de Amerikaanse missie suggereert dat er zelfs subtiele verdeeldheid over deze kwestie binnen de missie zelf kan bestaan.

Het beste resultaat van deze hele procedure zou zijn dat er geen formele resolutie, motie of verklaring komt. Zelfs een unilaterale verklaring van de VS als voorzitter van de VN-Veiligheidsraad zou alle vooruitgang van het afgelopen jaar ondermijnen, om voor de hand liggende redenen. Het zou minister van Buitenlandse Zaken Blinken ernstig in verlegenheid brengen. Aangezien hij zijn inspanningen heeft gecoördineerd met die van Charles Michel, die talloze ontmoetingen heeft gehad met Pashinyan en Aliyev in Brussel, zou het ook de constructieve initiatieven van Michel torpederen.
De hele PR-campagne rond Karabach, die nu culmineert in de speciale zitting van de VN-Veiligheidsraad, werkt in het belang van Rusland, Iran en Frankrijk. Sinds zijn onafhankelijkheid in het begin van de jaren ’90 is Armenië een cliëntstaat (sommigen zeggen een vazalstaat) van Rusland en een bondgenoot van Iran, waar het militair-industrieel complex zijn penetratie van de Armeense industrie heeft versneld sinds het einde van de Tweede Karabachoorlog in november 2020. Wat Frankrijk betreft, is Armenië gewoon een instrument om te gebruiken tegen Turkije, waarmee het land langdurige conflicten heeft over invloedssferen in Noord-Afrika, het oostelijke Middellandse Zeegebied en nu de zuidelijke Kaukasus.

Robert M. Cutler is een voormalig fellow van het Canadese Global Affairs Institute.

De standpunten in dit artikel behoren alleen toe aan de auteurs en weerspiegelen niet noodzakelijk die van Geopoliticalmonitor.com.