The EU Reporter heeft een analyse gepubliceerd waarin wordt gesteld dat de volumes uit Azerbeidzjan de Zuidoost-Europese landen zullen helpen hun afhankelijkheid te verminderen en hun gasbronnen te diversifiëren. Caliber.Az neemt het artikel over.

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne heeft de levering van aardgas aan de Europese energiemarkten verstoord en de volatiliteit op de energiemarkten vergroot. Europa was er niet op voorbereid om afgesneden te worden van grondstoffen uit Rusland, vooral aardgas, waardoor de afgelopen winter en de komende winter een uitdaging zijn geworden voor burgers en politieke systemen.

Volgens een analyse van maart 2022 door het Pools Economisch Instituut was de Europese Unie (EU) voor 25 procent afhankelijk van olie, vaste brandstoffen en aardgasleveringen uit Rusland – schrijven Shahmar Hajiyev, senior adviseur bij het Center of Analysis of International Relations en Liliana Śmiech, vicevoorzitter van het Warschau Instituut.

De voortdurende oorlog heeft ook een hernieuwd debat op gang gebracht over het vermogen van de Europese Unie om zelfvoorzienend te zijn als het gaat om energie-import vanuit het Kremlin. Een van de resultaten van deze gesprekken was de ontwikkeling van de REPower EU-strategie. Deze benadrukt niet alleen het proces van diversificatie van aardgasbronnen en -routes, maar bevat ook een doelstelling voor het koolstofvrij maken van de gasmarkt in de EU.

Aardgas zal geleidelijk worden vervangen door groene waterstof en biomethaan. Het is ook vermeldenswaard dat de meeste Europese landen, vooral in Zuidoost-Europa (ZOE), veel afhankelijker zijn van Russische aardgasleveringen. Om hun energievoorziening te diversifiëren, hebben ze dus alternatieve energiebronnen en betrouwbare energiepartners nodig, die zeer cruciaal zijn voor de energiezekerheid op lange termijn.

In deze context hebben de EU en Azerbeidzjan de afgelopen jaren de samenwerking op het gebied van energie versneld door belangrijke documenten te ondertekenen die niet alleen de export van fossiele brandstoffen, maar ook van hernieuwbare energiebronnen uit Azerbeidzjan naar de Europese energiemarkten ondersteunen.

Het “Memorandum of Understanding on a Strategic Partnership in the Field of Energy” (MoU) dat op 18 juli 2022 werd ondertekend, opende nieuwe mogelijkheden voor beide partijen. Azerbeidzjan zal zijn aandeel van Azerbeidzjaans gas dat via de Trans Adriatic Pipeline (TAP) naar Europa wordt getransporteerd, vergroten en tegen 2027 ten minste 20 miljard kubieke meter (bcm) per jaar bereiken.

Een andere belangrijke kans voor Azerbeidzjan is de export van groene energie naar Europa. Hiermee ondersteunt het land het eerder genoemde REPowerEU-plan, dat is gebaseerd op drie pijlers: energie besparen, schone energie produceren en de energievoorziening van de EU diversifiëren. Het is vermeldenswaard dat het memorandum van overeenstemming een gezamenlijk doel van de EU en Azerbeidzjan schetst om de groei en toepassing van de productie en transmissie van hernieuwbare energie te versnellen.

Deze samenwerking is gericht op het benutten van de synergie tussen de groene energietransitie van de EU en de aanzienlijke onontgonnen hernieuwbare energiebronnen van Azerbeidzjan, met speciale aandacht voor de offshore energie-industrie. Zowel de EU als Azerbeidzjan erkennen het belang van hernieuwbare waterstof en andere hernieuwbare gassen als een levensvatbaar middel om de uitstoot van broeikasgassen te beperken in sectoren en toepassingen die moeilijk koolstofvrij te maken zijn, zoals elektriciteitsopwekking en industriële processen.

Bij de ondertekening van het Memorandum van Overeenstemming verbonden ze zich tot voortdurende besprekingen over de uitbreiding van de productiecapaciteit, het transport en de handel in hernieuwbare waterstof en andere hernieuwbare gassen. Ze zijn ook van plan om het gebruik ervan op meerdere gebieden te onderzoeken, zoals energieopslag en industriële procedures, terwijl eerlijke bilaterale handel en investeringen worden gewaarborgd.

Verder erkenden beide partijen het belang van de Global Methane Pledge, waarin de gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt benadrukt om de aardgasketen efficiënter, milieuvriendelijker en klimaatbewuster te maken. Dienovereenkomstig onderschrijft het memorandum de ontwikkeling van systemen om aardgas op te vangen dat anders zou worden uitgestoten, afgefakkeld of in het milieu geloosd.

Als voortzetting van de energiesamenwerking heeft Azerbeidzjan de onderhandelingen met Zuidoost-Europese landen geïntensiveerd om hen te helpen hun energieleveringen en -routes te diversifiëren. De “Overeenkomst inzake een strategisch partnerschap op het gebied van de ontwikkeling en transmissie van groene energie tussen de regeringen van de Republiek Azerbeidzjan, Georgië, Roemenië en Hongarije”, die in Boekarest is ondertekend, creëert een platform voor groene energie tussen de zuidelijke Kaukasus en Europa. Deze groene energieovereenkomst is van groot belang voor Zuidoost-Europese landen omdat de elektriciteitsmix van deze landen voornamelijk afhankelijk is van fossiele brandstoffen.

Daarom zal de import uit Azerbeidzjan hen in staat stellen om de elektriciteitsmix in evenwicht te brengen door het gebruik van aardgas voor de elektriciteitsproductie te verminderen.

Met betrekking tot de samenwerking tussen de EU en Azerbeidzjan op het gebied van energie is het vermeldenswaard dat Azerbeidzjan streeft naar nauwere samenwerking met Zuidoost-Europese landen, die sterk afhankelijk zijn van één leverancier van aardgas. De recente bezoeken van president Ilham Aliyev aan Roemenië, Bulgarije, Albanië, Servië en Bosnië en Herzegovina ondersteunen de strategische partnerschappen met deze landen. Tegen de achtergrond van dergelijke ontwikkelingen werd op 25 april 2023 in de Bulgaarse hoofdstad Sofia een memorandum van overeenstemming ondertekend tussen de transmissiesysteembeheerders (TSO’s) van Bulgarije, Roemenië, Hongarije en Slowakije en de Staatsoliemaatschappij van de Republiek Azerbeidzjan (SOCAR).

Dit document benadrukt het strategische belang van Azerbeidzjaans gas voor de regio en wordt gezien als een belangrijke stap in de toekomstige samenwerking, onder andere bij projecten op het gebied van hernieuwbare energiebronnen en waterstof.

Bovendien heeft Azerbeidzjan zich met deze overeenkomst aangesloten bij het zogenaamde “Solidariteitsring-initiatief” om samenwerking op het gebied van energie te bevorderen in de context van de aanhoudende oorlog in Oekraïne. Deze overeenkomst ondersteunt de invoer van aardgas in omgekeerde richting via de Trans-Balkanpijpleiding. Deze route kan de energiezekerheid van Zuidoost-Europese landen garanderen.

Voor Europa is energiesamenwerking met Azerbeidzjan een effectieve manier om de energiezekerheid te ondersteunen van landen die sterk afhankelijk zijn van één energieleverancier. Zelfs met een extra gasvolume uit Azerbeidzjan zal het niet genoeg zijn om Russisch gas volledig te vervangen, maar de volumes uit Azerbeidzjan zullen de Zuidoost-Europese landen helpen hun afhankelijkheid te verminderen en hun gasbronnen te diversifiëren. Om deze reden is het een zeer waardevolle gasbron, en met het oog hierop geeft de EU prioriteit aan gasinterconnectoren aan de overkant om het toegenomen volume Azerbeidzjaans gas via de TAP-pijpleiding te ontvangen. De afgelopen tien jaar is er aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het waarborgen van de gasinterconnectiviteit.

Er zijn verschillende nieuwe grensoverschrijdende interconnectoren gebouwd, met name in Midden- en Zuidoost-Europa. Deze nieuwe interconnectoren zijn essentieel geweest om de voorheen geïsoleerde infrastructuren van de Baltische staten en Zuidoost-Europa te verbinden met de rest van de Europese markt.

De Interconnector Griekenland-Bulgarije (IGB) is eind 2022 voltooid en aan het begin van de gasdag zijn de eerste hoeveelheden aardgas van de TAP-pijpleiding doorgevoerd. De interconnector maakt deel uit van de Vertical Gas Corridor – Griekenland – Bulgarije – Roemenië – Hongarije en biedt toegang tot aardgas uit de Southern Gas Corridor (SGC) en LNG aan Zuidoost- en Centraal-Europa en Oekraïne.

Uiteindelijk kan Europa sterker uit de oorlog in Oekraïne komen. Volgens het DISE-energierapport moet Europa streven naar volledige onafhankelijkheid van Russisch gas, energie besparen, waaronder aardgas, de energie-efficiëntie dringend verbeteren en snel hernieuwbare energie ontwikkelen. Daartoe zal de samenwerking tussen Azerbeidzjan en de EU de energiezekerheid van Europa op lange termijn ondersteunen.

De energiestrategie van Azerbeidzjan is gericht op uitbreiding van de exportgeografie van zijn natuurlijke hulpbronnen, en de aardgasproductiecapaciteit van het land zal het mogelijk maken om tegen 2027 ten minste 20 bcm gas te leveren aan de Europese energiemarkten.