De Iraanse autoriteiten staan duidelijk ver af van het idee van vrede in de zuidelijke Kaukasus. Teheran blijft het geduld van Bakoe op de proef stellen, hanteert periodiek oorlogszuchtige retoriek tegenover Azerbeidzjan en de IRGC voert militaire oefeningen uit vlak aan de grens. Tezelfdertijd is de Islamitische Republiek, die beseft dat zij zich uiteindelijk in de ring van onvriendelijke landen kan bevinden, sluw en probeert zij een gemeenschappelijke basis te vinden met de machtscentra in het Westen. Zo zijn de Iraniërs opnieuw begonnen samen te werken met de IAEA, om aan iedereen te laten zien dat zij uitsluitend werken met een “vreedzaam atoom”.

Er zijn zeker veel intriges en trucs in het beleid van Teheran. Hoe moet Bakoe het gedrag van zijn zuiderbuur interpreteren, waar komen de angsten van Teheran vandaan, moeten Iraanse bedreigingen worden gevreesd en, God verhoede, moet het zich gaan voorbereiden op een oorlog? Deze en andere vragen worden beantwoord door de Israëlische journalist en Iraanse onderzoeker Michael Borodkin in een interview met Caliber.Az.

• Denkt u, tegen de achtergrond van oorlogszuchtige verklaringen van de Iraanse autoriteiten tegenover Azerbeidzjan en militaire manoeuvres aan zijn grens, dat er veel kans is op escalatie van de spanning tussen onze landen en wat het regime van de mullahs eigenlijk probeert te bereiken?
• Ik ben geneigd de nieuwe militaire oefeningen van Iran te beschouwen als een voortzetting van zijn poging om Azerbajdzjan onder druk te zetten en het te dwingen de plannen voor de Zangazur-corridor te weigeren of tenminste uit te stellen, en ook elke actie voor de definitieve bevrijding van zijn bezette gebieden. Het is ook mogelijk dat de Iraanse leiding werkelijk gelooft dat Israël binnenkort zal beginnen met het aanvallen van de nucleaire installaties van Iran vanaf het grondgebied van Azerbeidzjan. Teheran wil laten zien dat het bereid is een dergelijke aanval af te slaan en Bakoe “straffen” voor het helpen van Tel Aviv bij een dergelijke operatie.

Hier is het belangrijk de aard van het spel te begrijpen: voor het Iraanse regime is het belangrijker de spanning in de zuidelijke Kaukasus te handhaven, de situatie van permanent bevroren of sudderend conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan te verlengen, dan mogelijke voordelen van deelname aan de transitcorridor. Het rijk geeft er altijd de voorkeur aan zijn buren tegen elkaar op te zetten en de rol van “verantwoordelijke volwassene” te spelen, in plaats van hen zelfstandig te laten onderhandelen en samenwerken. Bovendien is Iran ervan overtuigd dat de corridor voor Türkiye zal dienen als instrument om zijn invloed in Centraal-Azië te versterken en als middel om de alliantie van Turkse staten in de regio te versterken. En het mullah-regime ziet dit alles als een bedreiging voor zichzelf. Teheran beschuldigt de Turkse autoriteiten er al lang van “separatisten” te steunen en kan niet werkloos toezien hoe Ankara zijn positie versterkt.

Teheran beweert ook dat de Zangazur-corridor het land zal afsnijden van Rusland en Europa en een gemakkelijke doorgangsroute zal creëren voor Centraal-Azië en het Westen, waarbij zowel Iran als Rusland worden omzeild, wat een bedreiging vormt voor de economie. Het is duidelijk dat het, om de mogelijke negatieve gevolgen tot een minimum te beperken, voldoende is het imperiale buitenlandse beleid op te geven, maar dit is onmogelijk zonder regimewisseling.

• Wat betekent het herstel van de betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië voor Israël? En is de hervatting van de samenwerking met het IAEA en de pogingen van Teheran om het Westen de hand te reiken een spel of een wens om zijn momenteel negatieve politieke profiel te vernieuwen?
• De hervatting van de betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië is nog steeds niet meer dan een formele stap. Het lijkt mij vooral een demonstratie van Riyadh’s diepe wantrouwen jegens de VS en diens vermogen om bondgenoten tegen Iran te beschermen. De betrekkingen tussen de VS en Saoedi-Arabië zijn onder Biden zeer slecht geweest, en Riyad zet langzamerhand in op China als veiligheidsgarant, maar de tijd zal leren of die inzet gerechtvaardigd is. Als het Iraanse regime niet verandert, zal zijn expansionistische beleid worden voortgezet. Dat wil zeggen, alles zal hetzelfde blijven als nu, alleen met een Saoedische ambassadeur in Teheran. En dit is een test voor China – zal het in staat zijn de Iraanse ambities ten aanzien van zijn buren in te dammen?

Opgemerkt moet worden dat in Iran zelf de houding tegenover normalisatie met Saoedi-Arabië gemengd is. Velen zijn natuurlijk triomfantelijk en zeggen dat Iran “iedereen heeft uitgespeeld”, met name Israël, dat zelf een beleid voert van toenadering tot Arabische landen en hoopt betrekkingen aan te knopen met Riyad. Maar er zijn ook conservatieve kringen die erop aandringen dat er geen concessies worden gedaan aan de Saoedi’s, en die benadrukken dat de IRGC zich niet gebonden acht aan deze overeenkomsten.