De Armeense premier Nikol Pashinyan zei tijdens een nieuwsconferentie op 14 maart dat hij de kans op een nieuwe oorlog met Azerbeidzjan groot acht. “Er is nu een zeer grote kans op escalatie, zowel langs de Armeense grens als in Karabach”, zei de premier. Daarom heeft Armenië waarnemers van de Europese Unie uitgenodigd, voegde hij eraan toe. Volgens Pashinya moet de internationale gemeenschap het hoge niveau van de nieuwe escalatiedreiging erkennen.

Het is natuurlijk merkwaardig wat Pashinyan precies in gedachten heeft. Welke voorwaarden moeten zich voordoen opdat een nieuwe oorlog onvermijdelijk wordt? Wat zou de aanleiding kunnen zijn voor grootschalige vijandelijkheden? En tot welke gevolgen in de regio kan dit alles leiden? Moet Jerevan niet nadenken over het feit dat zijn trage ondertekening van een vredesverdrag met Azerbeidzjan (er zijn 2 jaar en 4 maanden verstreken sinds het einde van de tweede Karabach-oorlog), en de provocaties van de Armeense strijdkrachten, de kans op een nieuwe oorlog dichterbij brengen?

Buitenlandse analisten hebben hun gedachten hierover gedeeld met Caliber.Az.

Pavlo Lakiychuk, militair deskundige van het Kievse centrum “Strategy XXI”, heeft eraan herinnerd dat de Armeens-Azerbeidzjaanse dialoog in februari een langverwachte doorbraak kende: op 18 februari vond in München de ontmoeting plaats tussen de hoofden van de twee staten, met bemiddeling van de Amerikaanse staatssecretaris Anthony Blanken.

“Na deze bijeenkomst heeft de Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev verzekerd dat Bakoe bereid is praktische contacten te leggen met de Armeense gemeenschap in Karabach. Een ontmoeting tussen vertegenwoordigers van Bakoe en Khankendi volgde op deze verklaring. Deze gang van zaken lijkt echter voor niemand positief – enkele dagen na de bijeenkomst, op 5 maart, vond een schietpartij plaats in de buurt van Khankendi. Separatisten uit Karabach claimden een vermeende sabotageaanval door de Azerbeidzjaanse strijdkrachten…,” merkte Lakiychuk op.

Op 9 maart, tijdens de openingsceremonie van het X Global Baku Forum “Peace Today: Challenges and Hopes” benadrukte Ilham Aliyev dat er geen objectieve obstakels zijn voor het bereiken van vrede tussen Azerbajdzjan en Armenië. “Wat afgelopen oktober tussen Azerbeidzjan en Armenië is overeengekomen, met name met betrekking tot de eerbiediging van elkaars soevereiniteit en territoriale integriteit, toont in feite aan dat er geen obstakels zijn voor het bereiken van vrede,” zei hij. Tegelijkertijd merkte Aliyev op dat Jerevan als gevolg van de agressie tegen Azerbajdzjan afhankelijk is geworden van “een ander land”, dat zijn wil dicteert, waardoor het ver van de werkelijke belangen van de landen in de regio afstaat. “Ze zijn volledig afhankelijk geworden, een soort kolonie van een ander land. Door de agressie tegen ons hebben ze hun kans gemist om echt onafhankelijk te worden en hun toekomst op te bouwen… Nu hebben ze een kans om zich te gaan gedragen als een buurman van hun buren. We willen vrede. We willen niet nog een oorlog. En we denken dat vrede haalbaar is,” zei Aliyev.

“Het ‘derde land’ wil dus geen vrede in de Kaukasus. Maar als je de poppenspeler achter de schermen uit het ‘spel’ haalt, zullen de volkeren van de Kaukasus, daar ben ik zeker van, een weg naar vrede in de regio vinden, hoe moeilijk en ingewikkeld ook,” meent Pavlo Lakiychuk.

De Russische politicoloog en professor aan de Staatsuniversiteit van Sint-Petersburg Stanislav Tkachenko is op zijn beurt van mening dat de Armeense leiding, door de huidige situatie in de betrekkingen met Azerbeidzjan als ongunstig te beschouwen, probeert de status quo te verstoren door extra externe spelers bij de confrontatie te betrekken.

“Zodra Jerevan besefte dat Rusland zijn bemiddelingsmissie niet zou opgeven, uitgedrukt in een diplomatieke koers die onpartijdig en neutraal is ten opzichte van de partijen in het conflict, begon Jerevan zijn voornaamste hoop te vestigen op de Europese Unie en Iran.

De EU-missie in Armenië van 100 waarnemers aan de grens met Azerbajdzjan is politiek voordelig voor Jerevan; zij wordt actief afgeschilderd als vriendschappelijk en deelt enkele van de doelstellingen van Jerevan in het conflict. Het is echter reeds duidelijk dat de missie het verloop van het conflict en de vooruitzichten op een vreedzame oplossing niet kan beïnvloeden op een wijze die gunstig is voor Armenië.

De belangrijkste verwachtingen van Yerevan houden daarom nu verband met de verslechtering van de betrekkingen tussen Azerbajdzjan en Iran. Dit is een onverwachte wending voor de regio, die een nieuwe lijn van confrontatie opent met meer spelers en hogere belangen in het conflict. Het is echter nog te vroeg om te spreken van een volledig conflict, de partijen (Bakoe en Teheran) beoordelen nog slechts de eerste standpunten en opties voor de ontwikkeling van de confrontatie,” aldus de professor.

Volgens Russische deskundigen, merkte Tkachenko op, worden de standpunten van de partijen met betrekking tot de overgang van het conflict naar het stadium van een volledige verbreking van de diplomatieke betrekkingen en een militaire confrontatie nog steeds bepaald.

“De samenwerking tussen Azerbajdzjan en Israël kon tot voor kort worden beschouwd als beperkt en alleen gericht op het verbeteren van de bilaterale betrekkingen. Maar de nieuwe ontwikkelingen in de regio doen ons dit in een bredere context zien. Het herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië kan als algemeen effect hebben dat de druk van de moslimstaten in de regio op Israël toeneemt. Een dergelijke ontwikkeling zou ook een negatief neveneffect op Bakoe kunnen hebben. Nu de Verenigde Staten en de EU in conflict zijn met Rusland, Türkiye herstelt van een rampzalige aardbeving en de aandacht van Washington wordt afgeleid door zijn impasse met China, zou de militaire samenwerking tussen Azerbajdzjan en Israël kunnen afnemen tot een voor Bakoe gevaarlijk niveau.

Naar mijn mening zijn het deze overwegingen die het beleid van Jerevan nu sturen om de ondertekening van een vredesverdrag met Azerbeidzjan uit te stellen, de voorwaarden van de trilaterale verklaring over het staakt-het-vuren in Karabach van 10 november 2020 na te komen en de uitkomst van de 44 dagen durende oorlog te herzien. Een analyse van de huidige opstelling van de strijdkrachten en de reeds afgelegde verklaringen van de partijen wijzen niet op een dreigend conflict. Maar er zijn ook geen voor de hand liggende manieren om snel en definitief te de-escaleren,” concludeerde professor Tkachenko.