Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft opnieuw besloten druk uit te oefenen op de Armeense autoriteiten en heeft in een harde verklaring de meningsverschillen tussen Moskou en Jerevan duidelijk in beeld gebracht. Aanleiding waren de recente flagrante uitspraken van de secretaris van de Veiligheidsraad van Armenië Armen Grigoryan. Moskou heeft als nooit tevoren heel duidelijk gemaakt dat het niet tevreden is met de Armeense politiek. “Ik zou graag willen dat de Armeense secretaris van de Veiligheidsraad, Armen Grigoryan, een beslissing neemt – ofwel een normale dialoog, die met Armenië zou moeten plaatsvinden, ofwel dergelijke verklaringen. Wij kiezen voor het eerste,” zei Maria Zakharova, woordvoerster van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, in een ultimatum, verwijzend naar het openlijk anti-Russische beleid van Armenië.

Zakharova’s retoriek maakt duidelijk dat Moskou het beu is om te wachten tot Jerevan van gedachten verandert en zijn instructies opvolgt – in het bijzonder om zich te houden aan de Trilaterale Verklaring die door de Russische president is ondertekend. Des te meer omdat Moskou geen aanbod heeft gekregen om terug te keren naar de eerdere, meer dan vertrouwensvolle betrekkingen, maar juist een aanbod om zich terug te trekken uit Armeens grondgebied. Het is daarom moeilijk om de huidige verklaring van de officiële vertegenwoordiger van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken te beschouwen als iets anders dan een ondubbelzinnige waarschuwing. Wat vinden Russische politieke analisten hiervan?

Andrey Petrov, Russisch politiek analist en adjunct-directeur van het informatiebureau Vestnik Kavkaza vertelde aan Caliber.Az dat “Zakharova’s antwoorden tijdens briefings van tevoren worden voorbereid en uitgewerkt en zelfs als ze de geschreven tekst niet leest, antwoordt ze in een vrije stijl, dit is niet haar improvisatie of persoonlijke emotie, maar een standpunt dat wordt gevormd door de officiële Russische autoriteiten”.

“Door wat ze zegt, door de subtiele bewoordingen die ze gebruikt, kunnen we conclusies trekken over wat Moskou nu echt denkt met betrekking tot bepaalde geopolitieke relaties,” benadrukte de politicoloog.

In dit geval was Rusland volgens Petrov duidelijk verontwaardigd over het besluit van Armenië om clausules van de Trilaterale Verklaring van 10 november 2020, die voor Rusland van principieel belang zijn, te schenden.

“Dit is de bepaling dat in de Zangazur-corridor Russische grenswachten van de FSB-structuren het verkeer in het Armeense deel zullen controleren. Net zoals ze nu aan de grens met Iran staan. Hoewel het regime van Nikol Pashinyan probeert om ze te verwijderen, slaagt het er niet in om hiermee in te stemmen. Ook de weg die langs de Iraans-Armeense grens langs de Araz-rivier zal lopen, zal volgens eerder goedgekeurde afspraken worden bewaakt door Russische grenswachten, wat logisch is al was het alleen maar omdat ze daar al staan.

Maar Armenië heeft besloten deze clausule niet uit te voeren. Armenië wil aan geen enkele clausule voldoen, maar in dit geval is het essentieel voor Armenië om de controle alleen in eigen handen te hebben,” zegt de Russische politieke analist.

Daarbij is er volgens hem, rekening houdend met de traditie van de Armeens-Russische politieke betrekkingen, geen speciaal probleem: als Russische grenswachten de grens met Iran beschermen, is het logisch om hen ook de controle over de Zangazur-corridor te geven. “Vanuit het oogpunt van veiligheid is het niet zinvol om daar Armeense militairen te hebben,” meent de expert.

Maar Armenië denkt daar blijkbaar anders over en staat erop om de Russische grenswachten te vervangen door Armeense. En Rusland, zegt Petrov, “is hier zeer geïrriteerd over, omdat het geen methode ziet om pogingen aan te tonen om Armenië van Rusland te distantiëren, maar eerder praktisch werk aan deze afstand”.

Rusland, zegt hij, accepteert de herziening van de resultaten van de Tweede Karabach-oorlog niet, accepteert de herziening van de Trilaterale Verklaring van 2020 niet, en het benadrukt dit zowel als het gaat om niet-Russische vormen van bemiddeling in de Armeens-Azerbeidzjaanse regeling, als wanneer het gaat om de directe uitvoering van de punten van deze verklaring.

“En Rusland wil zeker dat zijn grenswachten in de Zangazur-corridor staan, in het Armeense deel, wat in het algemeen zowel nuttig als constructief zou zijn voor het soepele functioneren van de corridor,” stelt de politicoloog.

Dan hoeven we niet bang te zijn voor pogingen van Armenië zelf of individuele Armeense amateurdouaniers of wetshandhavers om de werking van de corridor op de een of andere manier te verstoren.

“Rusland heeft er belang bij dat deze route eindelijk werkt, zodat Rusland zijn goederen via deze route naar Europa kan brengen. En elke stap die Armenië neemt tegen de implementatie van de Zangazur-corridor kan Rusland alleen maar irriteren. En in dit geval werd het ongenoegen van Moskou veroorzaakt door het feit dat dit in het openbaar werd gedaan en dit is geen besloten onderhandeling waarbij Mirzoyan, Pashinyan en Grigoryan verklaarden dat de Russische vertegenwoordigers daar geen Russische grenswachten zouden hebben, maar een openlijke aankondiging hierover via de Armeense massamedia. Dit is niet de manier waarop dingen worden gedaan in de politiek, dit is een duidelijke provocatie en een uitdaging voor een schandaal,” is de politieke analist ervan overtuigd.

Zakharova’s verklaring als reactie op Grigoryan waarschuwt in nogal harde bewoordingen dat Rusland zich bewust is van de bedoelingen van Armenië om een schandaal te veroorzaken, terwijl Moskou graag constructieve contacten met Jerevan wil, maar “niet zal aarzelen om te reageren op schandalige Armeense retoriek”.

“Over het algemeen kunnen we zien dat Armenië zijn anti-Russische retoriek al op het niveau van de autoriteiten verhoogt, en hoewel Pashinyan naar alle toppen van de EAEU gaat – hij was zowel op de top van de hoofden als op de top van de premiers – betekent dit niet dat Armenië geneigd is om samen te werken met Rusland en Russische integratieprojecten. Het heeft een traditioneel kanaal om zijn ongenoegen over Rusland te uiten – de Armeense oppositie, en als de autoriteiten dit vroeger via deze oppositie deden, doen ze dit nu al via hun eigen ambtenaren. Dat wil zeggen, als het voorheen mogelijk was om de oppositie de schuld te geven en te zeggen dat de democratie in Armenië was ontwikkeld, dan is het laatste interview met Armen Grigoryan, de secretaris van de Veiligheidsraad, al een officiële verklaring en een officieel aanbod van Jerevan aan Rusland om de samenwerking en het niveau van de betrekkingen te verlagen. Natuurlijk zijn de Russische autoriteiten op zoek naar manieren en mogelijkheden om de banden met Armenië in stand te houden en het land niet onder te laten gaan in andere invloedsferen. Moskou heeft veel geïnvesteerd in dit land en wil niet dat alles verloren gaat, alleen omdat er nu een anti-Russische regering aan het roer staat in Armenië. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat er van Armeense zijde anti-Russische uitspraken en kritiek op Russische integratieprojecten te horen zijn. Zelfs Armenië zal waarschijnlijk de CSTO verlaten, maar voorlopig in de EAEU blijven. Rusland zal in reactie daarop ook zijn retoriek opvoeren.

Het is moeilijk om de verdere acties van Moskou te voorspellen omdat we tot nu toe alleen een uitwisseling van verklaringen zien. Ik denk echter dat Moskou al een concreet actieplan heeft voorbereid voor het geval Armenië zijn retoriek omzet in daden,” aldus Petrov.

Maar volgens de Russische politicoloog, adjunct-directeur van het Russische Instituut voor Politieke Studies Daria Grevtsova, waren zowel Azerbeidzjan als Rusland verrast door de uitspraken van Armen Grigoryan, omdat ze eerdere overeenkomsten tussen de partijen feitelijk doorkruisten. En Armenië, zegt ze, is niet de eerste die het ene zegt en dan het andere, en deze verwarring in de politieke verklaringen van Jerevan irriteert natuurlijk zowel Azerbeidzjan als Rusland.

“Rusland weet niet alleen heel goed dat Armenië zich naar het Westen keert en er nauw mee wil samenwerken, maar ziet ook de wens van de Westerse landen om Rusland uit de zuidelijke Kaukasus te verdrijven. Daarom heeft het Westen onlangs zijn rol als bemiddelaar in de vredesbesprekingen versterkt,” concludeert de politicoloog.

De EU, Frankrijk en de VS zijn nu actief aan het werk in Armenië, met bezoeken van verschillende politici en activiteiten op het niveau van speciale diensten,” aldus Grevtsova.

Bovendien dringen volgens haar zowel Europese als Amerikaanse inlichtingendiensten nu Armenië binnen. Natuurlijk bouwen ze daar hun systeem op, dat de belangen van andere landen zal schaden. Dat wil zeggen, op deze manier maken ze van Armenië geen soeverein, onafhankelijk land, maar hun vazal. De Russische expert twijfelt er niet aan dat dit erg triest is, omdat Armenië alle kansen en voorwaarden had om een nieuwe koers en een nieuw beleid te beginnen, samen met zowel Rusland als Azerbeidzjan, door een vredesverdrag te ondertekenen en de communicatie te deblokkeren, ook met Türkiye.

“Het is duidelijk dat een vredesverdrag en de uitvoering ervan niet in het belang is van Westerse landen. Hoe meer problemen Armenië heeft, hoe meer het Westen in staat zal zijn om het te beïnvloeden, te onderwerpen en de voorwaarden te dicteren. Maar zelfs geografisch gezien is het duidelijk waar Armenië zich bevindt en waar Europa en de VS zich bevinden, en tegelijkertijd waar Rusland zich bevindt. Dat wil zeggen, het is absoluut duidelijk wie voor vrede en stabiliteit in de Kaukasus staat en wie alleen maar doet alsof hij voor vrede en een vreedzame regeling is. Daarom denk ik dat dergelijke tegenstrijdige verklaringen uit Armenië zullen blijven komen en dat Rusland de juiste conclusies zal trekken over wat er gebeurt.

In het bijzonder moet worden opgemerkt wie Armen Grigoryan is. Hij maakt deel uit van het Soros-team en wordt in Moskou zeer verafschuwd omdat hij een echte verrader is en er alles aan doet om Armenië op gespannen voet met Moskou te brengen. Daarom is de situatie nu zo instabiel wat betreft de samenwerking met deze partner: een onbetrouwbaar en onvoorspelbaar Armenië kan alle bestaande overeenkomsten ondermijnen en dat is een zeer alarmerend signaal. Alles wat Moskou en Bakoe teleurstelt, bevalt zeker het Westen, dat Armenië met alle middelen wil onderwerpen,” zei Grevtsova.